Είναι γεγονός πως το φαινόμενο του – πλέον γνωστού σε όλους – brain drain δεν αποτελεί ένα φαντασιακό πρόβλημα κοινωνικής σημασίας το οποίο απειλεί την μελλοντική πορεία της χώρας μας. Είναι ο Γιάννης, η Μαρία, ο Στέφανος, άνθρωποι της διπλανής πόρτας, οι οποίοι προσπαθούν να ανταπεξέλθουν, να επιβιώσουν, απογοητευμένοι από την ανικανότητα και την οκνηρία μιας εθνικής πραγματικότητας να τους προσφέρει τα ελάχιστα, ούτε τα βασικά.
Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, από το 2010 μέχρι το 2019, πάνω από 500.000 Έλληνες εγκατέλειψαν την χώρα μας. Οι λόγοι πολλοί. Για αυτούς που μένουν εδώ, το αποτέλεσμα ίδιο. Ωστόσο δεν είναι κάτι που έχει να κάνει μόνο με στατιστικά στοιχεία και ποσοστώσεις, αλλά αφορά ζωές, ανθρώπους της διπλανής πόρτας, φίλους και συγγενείς, οι οποίοι δεν αποτελούν αριθμούς ή αποκυήματα της φαντασίας κάποιων. Είναι άνθρωποι που πήραν την δύσκολη απόφαση της αλλαγής και της απομάκρυνσης από ένα περιβάλλον που τους παρείχε λιγότερα από αυτά που δικαιούνταν.
Η Μαρία Καραθοδώρου, μικροβιολόγος με σπουδές στο Ε.Κ.Π.Α., είναι μία από τις νέες επιστήμονες, η οποία αποφάσισε να ακολουθήσει τα όνειρα της μακριά από την πατρίδα της. Με καταγωγή από την Μεσσηνία και σπουδές στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, η Μαρία υποστηρίζει πως οι περισσότεροι φίλοι που είχε αφήσει στην Ελλάδα, πλέον δηλώνουν μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού. «Ένας νέος επιστήμονας στο εξωτερικό έχει την αίσθηση πως οι σπουδές του και οι επενδύσεις που κάνει σε αυτές θα έχουν σίγουρα θετικές επιπτώσεις στην επαγγελματική του καριέρα. Ωστόσο, το σημαντικότερο είναι η προσωπική ανάπτυξη και η διεύρυνση των οριζόντων και όχι η μετακίνηση. Σημασία έχει τι κάνεις εσύ με την αλλαγή σελίδας».
Όπως εξηγεί η Μαρία, η Ελλάδα δεν προσφέρει ούτε καν τα απαραίτητα για μυαλά με περγαμηνές. «Το ευρύτερο επαγγελματικό πλαίσιο παραγωγικότητας και μισθών δεν αποτελεί το περιβάλλον μέσα στο οποίο θα ήθελε ένας νέος επιστήμονας να δραστηριοποιηθεί. Γραφειοκρατία, κομματικές σχέσεις, αναξιοκρατία, διαφθορά και θέσεις εργασίας κατώτερες των μισθολογικών προσδοκιών σίγουρα δεν λειτουργούν θετικά. Ίσα ίσα». Όπως υποστηρίζει, αυτοί οι παράγοντες «δεν σου επιτρέπουν να πραγματοποιήσεις τα όνειρα σου».
Ωστόσο, σύμφωνα με πολλές έρευνες, το πρόβλημα του brain drain δεν εστιάζεται σε μια συγκεκριμένη χώρα, αλλά σε μια ευρύτερη γεωγραφική περιοχή: την Μεσόγειο. Έτσι, επηρεάζονται και χώρες όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Κροατία και η Ιταλία. Οι άνθρωποι, που κατοικούν σε αυτή την «λεκάνη», έρχονται από νωρίς αντιμέτωποι με τις λιγοστές και κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας, τον «Γολιάθ» της αναξιοκρατίας, την στεγαστική κρίση και την «στάσιμη» ποιότητα ζωής.
Το μέλλον διαφαίνεται αβέβαιο. Οι αριθμοί των νέων ανθρώπων που έχουν εγκαταλείψει τις χώρες τους μιλάνε από μόνοι τους. Πολλοί ενδεχομένως να θεωρούν πως πρόκειται για ένα θεωρητικό, απόμακρο κοινωνικό φαινόμενο που δεν επηρεάζει απευθείας τον καθένα μας. Ωστόσο, το brain drain είναι πραγματικό και εξελίσσεται καθημερινά. Πολλές φορές κάτω από τα «κοινωνικά ραντάρ» μας. Και αφορά τον ξάδελφο μας, τον φίλο μας και τον άνθρωπο της διπλανής πόρτας. Ίσως, εν τέλει, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Μαρία, «ο πλούτος μιας χώρας να μην κρίνεται από το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν αλλά από την ποιότητα των ανθρώπων και τα χαρακτηριστικά, τις αξίες εκείνων που μένουν σε αυτή».
ΠΗΓΕΣ:
Διάγραμμα 1: https://migration-demography-tools.jrc.ec.europa.eu/atlas-demography/stories/AoD/2/S2.4 και https://www.kathimerini.gr/economy/562920052/meionetai-to-brain-drain/
Διάγραμμα 2: https://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
Διάγραμμα 3: https://www.youtube.com/watch?v=T6cX2cQkvho (Η Στάση των Ελλήνων Μεταναστών της Οικονομικής Κρίσης απέναντι στην Ελλάδα (Έρευνα), Γιάννης Κωνσταντινίδης)
Διάγραμμα 4: https://www.ft.com/content/2c8f6ff9-ee12-4f0c-a7b2-fe2ac4469c11 και https://xartecsalut.com/wp-content/uploads/2022/03/2022-Xartec-Salut-Brain_Drain_-.pdf